Municipios “libres de eucaliptos”: análisis de los actores políticos locales en Galicia

Contenido principal del artículo

Diego Cidrás

Resumen

La conflictividad vinculada a la gestión del eucalipto trasciende en Galicia su política forestal y abarca nuevos ámbitos sociales y políticos poco explorados en la academia. En tanto que ninguna especie de este género está catalogada en el Estado español como exótica invasora, numerosas instituciones se han articulado para incidir políticamente y revertir esta ausencia. Valiéndonos de este contexto, este trabajo examina los valores, actitudes y comportamientos políticos inherentes a la lucha institucional contra la eucaliptización. Concretamente examinamos, mediante las teorías jerárquica cognitiva y del análisis de discurso, 20 casos de corporaciones municipales que debaten su propia declaración municipal "libre de eucaliptos". Nuestro análisis revela que el ordinario contraste ideológico derecha-izquierda se reproduce en la estructura de valores ligados al eucalipto. En particular, las argumentaciones de contenido económico y social, más recurridas por parte de los ediles, adoptan un mayor protagonismo frente a las ecológicas y territoriales, minoritarias, y generan un aislamiento partidario que motiva la falta de consenso. Por todo ello, concluimos que solo una eventual devaluación monetaria del eucalipto motivaría un giro relevante de las posturas políticas. Asimismo, estimamos que la inclusión improvisada de debates partidistas acentúa la divergencia de intereses sectoriales en la gestión del eucalipto.



Descargas

La descarga de datos todavía no está disponible.

Detalles del artículo

Cómo citar
Cidrás, D. (2020). Municipios “libres de eucaliptos”: análisis de los actores políticos locales en Galicia. Boletín De La Asociación De Geógrafos Españoles, (84). https://doi.org/10.21138/bage.2785

Bibliografía

Aldrey, J. A. (2006). A poboación galega, 1900-2005. Vigo: Editorial Ir Indo.

Álvarez, I., Bañares, A., Díaz, M., & Vilà, M. (2017). Dictamen del Comité Científico. Retrieved from https://www.miteco.gob.es/ca/biodiversidad/temas/conservacion-de-especies/dictamen_eucaliptus_nitens_tcm34-201172.pdf

Baron, J., & Spranca, M. (1997). Protected values. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 70, 1–16. https://doi.org/10.1006/obhd.1997.2690

Barreiro Rivas, X. L. (2013). La demografía de Galicia en perspectiva política. Origen y causas del problema y confección de una agenda de prioridades. In X. L. Barreiro, R. M. Pascual, & L. R. Araujo (Eds.), O reto demográfico de Galicia (pp. 13–32). Santiago de Compostela: Escola Gal.

Barrett, M. (1991). The politics of truth: From Marx to Foucault. Cambridge: Polity. Standfor, California: Stanford University Press.

Blanco Arias, C. (2017). Un plan para controlar las plantas exóticas en las Islas Atlánticas de Galicia. Quercus, (375), 26–30. Retrieved from https://www.revistaquercus.es/noticia/6834/articulos-de-fondo/un-plan-para-controlar-las-plantas-exoticas-en-las-islas-atlanticas-de-galicia.html

Bouhier, A. (1979). La Galice: Essai Geographique d’analyse et d’interpretation d’un vieux Complexe Agraire. Poitiers: Impr. yonnaise.

Calviño-Cancela, M., & Cañizo-Novelle, N. (2018). Human dimensions of wildfires in NW Spain: causes, value of the burned vegetation and administrative measures. PeerJ, 6, 1–28. https://doi.org/10.7717/peerj.5657

Calviño-Cancela, M., & Rubido-Bará, M. (2013). Invasive potential of Eucalyptus globulus: Seed dispersal, seedling recruitment and survival in habitats surrounding plantations. Forest Ecology and Management, 305, 129–137. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2013.05.037

Carrere, R. (2010). Análisis crítico de la silvicultura y el agua: ciencia, dogmas, desafíos. (Walter de Paula Lima, 2010). Boletín Movimiento Mundial Bosques Tropicales, 159. Retrieved from https://wrm.org.uy/articles-from-the-wrm-bulletin/section4/analisis-critico-de-la-silvicultura-y-el-agua-ciencia-dogmas-desafios-walter-de-paula-lima-2010/

Churchill, T. N., Bettoli, P. W., Peterson, D. C., Reeves, W. C., & Hodge, B. (2002). Angler Conflicts in Fisheries Management: A Case Study of the Striped Bass Controversy at Norris Reservoir, Tennessee. Fisheries, 27(2), 10–19. https://doi.org/10.1577/1548-8446(2002)027<0010:ACIFM>2.0.CO;2

Cidrás, D. (2018). Reimagining (Un)Protected Areas. An Analysis of Eucalyptus Consolidation in Fragas do Eume Natural Park (Galicia, NW Iberian Peninsula). In V. Paül, R. Lois, J. M. Trillo, & F. Haslam-McKenzie (Eds.), Infinite Rural Systems in a Finite Planet: Bridging Gaps towards Sustainability (pp. 187–194). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

Cidrás, D., Lois, R., & Paül, V. (2018). Rural Governance against Eucalyptus Expansion in Galicia (NW Iberian Peninsula ). Sustainability, 10(10), 3396. https://doi.org/10.3390/su10103396

Constenla Vega, X. (2017). O espazo en primeiro lugar. A teoría do Colapso Territorial en Galiza. Universidade de Santiago de Compostela. Retrieved from http://hdl.handle.net/10347/15887

Cope, M. (2010). Coding Qualitative Data. In I. Hay (Ed.), Qualitative Research Methods in Human Geography (pp. 281–294). Oxford, UK: Oxford University Press.

Corbelle, E., & Crecente, R. (2014). Urbanización, forestación y abandono. Cambios recientes en el paisaje de Galicia, 1985–2005. Revista Galega de Economía, 23(1), 219–228. https://doi.org/10.1590/0104-1169.3241.2437

Cordero-Rivera, A. (2011). Cuando los árboles no dejan ver el bosque: efectos de los monocultivos forestales en la conservación de la biodiversidad. Acta biológica Colombiana, 16, 247–268.

Costa, A. N., & Caldas, J. C. (2011). Claiming Choice for Institutional Economics. Journal of Economic Issues, 45(3), 665–684. https://doi.org/10.2753/JEI0021-3624450308

Costa, A. N., Caldas, J. C., Coelho, R., Ferreiro, M. D. F., & Gonçalves, V. (2016). The building of a dam: Value conflicts in public decision-making. Environmental Values, 25(2), 215–234. https://doi.org/10.3197/096327116X14552114338909

Crowley, S. L., Hinchliffe, S., & McDonald, R. A. (2017). Conflict in invasive species management. Frontiers in Ecology and the Environment, 15(3), 133–141. https://doi.org/10.1002/fee.1471

Cruz i Gallach, H. (2011). La veu de la ciutadania en el planejament urbanístic. Una reflexió sobre la conflictivitat territorial a Catalunya. Universitat Autònoma de Barcelona. Retrieved from https://ddd.uab.cat/pub/tesis/2010/hdl_10803_51423/hch1de1.pdf

Deus, E., Silva, J. S., Castro-Díez, P., Lomba, A., Ortiz, M. L., & Vicente, J. (2018). Current and future conflicts between eucalypt plantations and high biodiversity areas in the Iberian Peninsula. Journal for Nature Conservation, 45, 107–117. https://doi.org/10.1016/j.jnc.2018.06.003

Dewey, J. (1950). Human nature and conduct: an introduction to social psychology (Cosimo Cla, Vol. 173). New York: Cosimo Classics.

Dunn, K. (2010). Interviewing. In I. Hay (Ed.), Qualitative Research Methods in Human Geography. Oxford, UK: Oxford University Press.

ENCE. (2016). Informe Impacto Forestal de Ence en Galicia. 2015. Retrieved from http://encepontevedra.com/wp-content/uploads/2019/02/Informe_Economico_Forestal_Ence2.pdf

ENCE. (2018). Ence se incorpora al selectivo IBEX 35. Retrieved from https://ence.es/ence-se-incorpora-al-selectivo-ibex-35/

ENCE. (2019). Ence Pontevedra aumentó su eficiencia en 2018. Retrieved from https://ence.es/ence-pontevedra-aumento-su-eficiencia-en-2018/

Estévez, R. A., Anderson, C. B., Pizarro, J. C., & Burgman, M. A. (2015). Clarifying values, risk perceptions, and attitudes to resolve or avoid social conflicts in invasive species management. Conservation Biology, 29(1), 19–30. https://doi.org/10.1111/cobi.12359

European-Parliament. Regulation (EU) No 1143/2014 of the European Parliament and of the Council of 22 October 2014 on the prevention and management of the introduction and spread of invasive alien species (2014). Retrieved from https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1483614313362&uri=CELEX:32014R1143

Evans, B., Richmond, T., & Shields, J. (2005). Structuring Neoliberal Governance: The Nonprofit Sector, Emerging New Modes of Control and the Marketisation of Service Delivery. Policy and Society, 24(1), 73–97. https://doi.org/10.1016/S1449-4035(05)70050-3

Foucault, M. (1972). The archeology of knowledge and the discourse on language. New York: Vintage Books Edition.

Fulton, D. C., Manfredo, M. J., & Lipscomb, J. (1996). Wildlife value orientations: A conceptual and measurement approach. Human Dimensions of Wildlife, 1(2), 24–47. https://doi.org/10.1080/10871209609359060

Gassó, N., Basnou, C., & Vilà, M. (2010). Predicting plant invaders in the Mediterranean through a weed risk assessment system. Biological Invasions, 12(3), 463–476. https://doi.org/10.1007/s10530-009-9451-2

Gil Sánchez, L. A. (2018). A vueltas con el eucalipto y su carácter invasor. Retrieved from http://blog.ingenierosdemontes.org/2018/04/a-vueltas-con-el-eucalipto-y-su-caracter-invasor/

Graham, S., Metcalf, A. L., Gill, N., Niemiec, R., Moreno, C., Bach, T., … Lubeck, A. (2018). Opportunities for better use of collective action theory in research and governance for invasive species management. Conservation Biology, 1–13. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/cobi.13266

Greenpeace. (1993). ENCE- Más de 20 años contaminando la ría de Pontevedra.pdf. Retrieved from https://archivo-historico.greenpeace.es/OPAC?Id=1690ef818f2-3fc70ea21bb51884

Grønhøj, A., & Thøgersen, J. (2017). Why young people do things for the environment: The role of parenting for adolescents’ motivation to engage in pro-environmental behaviour. Journal of Environmental Psychology, 54, 11–19. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S027249441730110X

Guitián Rivera, J., & Cordero-Rivera, A. (2007). Bosques e plantacións forestais. In A. Cordero-Rivera (Ed.), Proxecto Galicia, Ecoloxía (vol. 44, pp. 430–467).

INE (2019). Ocupados por sexo y rama de actividad. Valores absolutos y porcentajes respecto del total de cada sexo. Retrieved from http://www.ine.es/jaxiT3/Tabla.htm?t=4128

IUCN (2000). IUCN guidelines for the prevention of biodiversity loss caused by alien invasive species. Retrieved from https://portals.iuc n.org/library/efiles/documents/Rep-2000-052.pdf

Jiménez, E., Hidalgo, J. A. V., Rivero, P. P.-G., Lliteras, M. T. F., Cuiñas, P., & Fernández, C. (2007). Evaluación de la transpiración de E. globulus mediante la densidad de flujo de savia y su relación con variables meteorológicas y dendrométricas. Boletín Informativo CIDEU, (3), 119–138.

Kellert, S. R. (2009). A biocultural basis for an environmental ethic. In S. R. Kellert & J. G. Speth (Eds.), The Coming Transformation: Values to Sustain Human and Natural Communities (pp. 21–38). New Haven: Yale School of Forestry and Environment Studies. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195309454.003.0021

Kickert, W. (1993). Compelxity, Governance and Dynamics: Conceptual Explorations of Public Network Management. En J. . Kooiman (Ed.), Modern Governance (pp. 191–204.). London, UK: Sage Publications.

Leichenko, R. M., & O’brien, K. L. (2002). The dynamics of rural vulnerability to global change: the case of southern Africa. Mitigation and adaptation strategies for global change, 7(1), 1–18.

Leys, A. J., & Vanclay, J. K. (2010). Land-use change conflict arising from plantation forestry expansion: Views across Australian fencelines. International Forestry Review, 12(3), 256–269. https://doi.org/10.1505/ifor.12.3.256

Lima, W. de P. (2010). A silvicultura e a água: ciência, dogmas, desafios. Cadernos do Diálogo - Diálogo Forestal, 1, 1–65.

Lirios, C. G., Nájera, M. J., Rubén, F., Vázquez, S., Marcos, J., & Aguayo, B. (2017). Una aproximación psicológica a la complejidad ambiental: Especificación de un modelo de estrés y resiliencia comunitaria A psychological approach to environmental complexity: Specifying a stress model and community resilience. Comunitania: International Journal of Social Work and Social Sciences n.o 14.

Lois, R., & Aldrey, J. A. (2010). El problemático recorrido de la ordenación del teritorio en Galicia. Cuadernos Geográficos, 47, 583–610.

Lois, R., & Pino, D. (2015). A Galicia urbana. Vigo: Xerais.

López-Teixido, A., García-Quintanilla, L., & Carreño-Conde, F. (2009). Fragmentación del bosque y pérdida del hábitat de helechos amenazados en el Parque Natural Fragas do Eume (NW de España ). In S.E.C.F. (Ed.), Montes y sociedad: Saber qué hacer (vol. 18, pp. 60–73). Ávila: Sociedad Española de Ciencias Forestales.

López Iglesias, E. (2000). O sector agrario galego ás portas do século XXI: balance das súas transformacións recentes. Revista Galega de Economía, 9, 167–196.

López, J. A., & González, M. I. (2002). Políticas del bosque. Expertos, políticos y ciudadanos en la polémica del eucalipto en Asturias (Ediciones). Madrid: Cambridge University Press.

Lujala, P., Lein, H., & Rød, J. K. (2015). Climate change, natural hazards, and risk perception: the role of proximity and personal experience AU - Lujala, Päivi. Local Environment, 20(4), 489–509. https://doi.org/10.1080/13549839.2014.887666

McGeoch, M. A., Butchart, S. H. M., Spear, D., Marais, E., Kleynhans, E. J., Symes, A., … Hoffmann, M. (2010). Global indicators of biological invasion: species numbers, biodiversity impact and policy responses. Diversity and Distributions, 16(1), 95–108.

MITECO. (2019a). Catálogo de Especies Exóticas Invasoras - Flora. Retrieved from https://www.miteco.gob.es/es/biodiversidad/temas/conservacion-de-especies/especies-exoticas-invasoras/ce_eei_flora.aspx

MITECO. (2019b). Mapa forestal de España (MFE) de máxima actualidad. Retrieved from https://www.miteco.gob.es/es/cartografia-y-sig/ide/descargas/biodiversidad/mfe.aspx

Mobley, C., & Kilbourne, W. (2013). Gender Differences in Pro‐Environmental Intentions: A Cross‐National Perspective on the Influence of Self‐Enhancement Values and Views on Technology. Sociological Inquiry, 83(2), 310–332. https://doi.org/10.1111/j.1475-682X.2012.00431.x

Nel•lo, O. (2003). Aquí, no! Els conflictes territorials a Catalunya (Empúries). Barcelona: Empuries.

Orea, D. G., & Villarino, M. T. G. (2013). Evaluación de impacto ambiental. Mundi-Prensa Libros.

Paül, V. (2013). Hopes for the countryside’s future. An analysis of two endogenous development experiences in South-Eastern Galicia. Journal of Urban and Regional Analysis, 5(2), 169–192.

Paül, V. (2018). Approaching Rural Galicia: Geographical Readings of the Galician Countryside. In V. Paül, J. M. Trillo, L. M. Agrelo, & J. I. Vila (Eds.), A Companion to Fieldwork in Rural Galicia (pp. 19–38). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

Pimentel, D., Lach, L., Zuniga, R., & Morrison, D. (2000). Environmental and economic costs of nonindigenous species in the United States. BioScience, 50(1), 53–65. https://doi.org/10.1641/0006-3568(2000)050[0053:EAECON]2.3.CO;2

Prego, R. (1990). Las sales nutrientes en las rias gallegas. Informes Técnicos de Scientia Marina, 157.

Real Academia Galega (2018). «Deseucaliptización», elixida Palabra do Ano 2018. Retrieved from https://academia.gal/inicio/-/asset_publisher/m2gF/content/deseucaliptizacion-elixida-palabra-do-ano-2018?redirect=https%3A%2F%2Facademia.gal%2Finicio%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_m2gF%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dc

Rodil, X. (2017). Mercantilização turística da agricultura. Uma leitura das recomposições dos espaços rurais galegos (Doctoral dissertation, Universidade de Santiago de Compostela, Spain) (Unpublished).

Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free press.

Romero Buján, M. I. (2007). Flora exótica de Galicia (noroeste ibérico). Botanica Complutensis, 31, 113–125. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/27595311_Flora_exotica_de_Galicia_noroeste_iberico

Rose, G. (2001). Visual methodologies: An introduction to the interpretation of visual materials. London: Sage Publications.

Santos, F. J., Roomi, M. A., & Liñán, F. (2016). About gender differences and the social environment in the development of entrepreneurial intentions. Journal of Small Business Management, 54(1), 49–66.

Schahn, J., & Holzer, E. (1990). Studies of individual environmental concern: The role of knowledge, gender, and background variables. Environment and behavior, 22(6), 767–786. https://doi.org/10.1177/0013916590226003

Slovic, P. (1987). Perception of risk. Science, 236(4799), 280–285. Retrieved from http://science.sciencemag.org/content/236/4799/280.abstract

Slovic, P. (2006). Trust, Emotion, Sex, Politics, and Science: Surveying the Risk-Assessment Battlefield. Risk Analysis, 19(4), 689–701. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.1999.tb00439.x

Sobral, M., Bas, S., & Guitián, J. (2019). Os eucaliptos empobrecen a biodiversidade galega. Cerna, 79–80.

Soto Fernández, D. (2011). El proceso de industrialización de la agricultura gallega y sus consecuencias económicas, sociale sy ambientales (1960–1986. In D. Lanero-Táboas & D. Freire (Eds.), Agriculturas e innovación tecnológica en la Península Ibérica (1946–1975) (Ministerio, pp. 51–76). Madrid.

Trainor, S. F. (2006). Realms of Value: Conflicting Natural Resource Values and Incommensurability. Environmental Values, 15(1), 3–29. https://doi.org/10.3197/096327106776678951

Uboldi, G., Elli, T., Mauri, M., Azzi, M., & Caviglia, G. (2017). RAWGraphs: A Visualisation Platform to Create Open Outputs. En Proceedings of the 12th Biannual Conference on Italian SIGCHI Chapter (pp. 1–5). New York. https://doi.org/10.1145/3125571.3125585

Waitt, G. (2010). Doing Foucauldian discourse analysis-revealing social realities. En I. Hay (Ed.), Qualitative Research Methods in Human Geography (pp. 217–240). Oxford, UK: Oxford University Press.

Whittaker, D., Vaske, J. J., & Manfredo, M. J. (2006). Specificity and the Cognitive Hierarchy: Value Orientations and the Acceptability of Urban Wildlife Management Actions. Society & Natural Resources, 19(6), 515–530. https://doi.org/10.1080/08941920600663912

Xiao, C., & Hong, D. (2010). Gender differences in environmental behaviors in China. Population and Environment, 32(1), 88–104. Retrieved from https://link.springer.com/article/10.1007/s11111-010-0115-z#copyrightInformation

Xiao, C., & McCright, A. M. (2012). Explaining Gender Differences in Concern about Environmental Problems in the United States. Society and Natural Resources, 25(11), 1067–1084. https://doi.org/10.1080/08941920.2011.651191

Zelezny, L. C., Chua, P., & Aldrich, C. (2000). New ways of thinking about environmentalism: Elaborating on gender differences in environmentalism. Journal of Social issues, 56(3), 443–457. https://doi.org/10.1111/0022-4537.00177